Парника помидор етиштириш усуллари
Очиқ дала помидорлари.
Биологик хусусиятлари.
Помидор итузум гуллилар оиласига мансуб кўп йиллик ўсимлик бўлиб, бизнинг минтақада у бир йиллик экин сифатида етиштирилади.
Очиқ майдонга поя узунлиги 0.3- 1.5 м атрофида, иссиқхоналарда эса 3м гача бўлиши мумкин. Эртапишар, детерминант навларда биринчи гул шода 7-8 баргдан кейин пайдо бўлади. Яъни, помидор униб чиққандан кейин 40-70 кунда гуллай бошлайди.
Намлик.
Ҳаво ҳарорати 12 0 С даражадан паст ва нисбий намлиги юқори бўлганда гул чангланмайди. Ҳаво ҳарорати 35 0 С даражадан юқори ва нисбий намлиги жуда паст (20-25%) бўлганда ҳам гулнинг чангланиши кузатилмайди.
Помидор кўчатини етиштириш.
Республикамизнинг жанубий вилоятларида эртапишар ва эрта-ўртапишар навлар уруғи иссиқхоналарга Январнинг учинчи ўн кунлигида, марказий вилоятларда Февралнинг биринчи ва иккинчи ўн кунлигида ва шимолий вилоятларда Мартнинг биринчи ўн кунлигида экилади. Ўрта ва кечпишар навларнинг уруғи Февралнинг иккинчи ва учинчи ўн кунлигида, кечки маҳсулот олиш учун Мартнинг биринчи ўн кунлигида экилади. Нав ва экиш қалинлигига қараб, бир гектар ерда қўчат етиштириш учун 250- 350 грамм уруғ сарфланади. Кўчириб ўтказиладиган бўлса 1м 2 ерга 10-12 грамм, кўчириб ўтказилмайдиган бўлса 1-1.5 грамм уруғ сепилади.
Ҳарорат тартиби.
Помидор аслида тропик мамлакатларда кашф қилинган бўлиб, иссиққа анча талабчан. Тажрибалардан шу нарса аниқланганки, ҳарорат 15 0 С дан паст бўлганда,ўсимлик гулламайди, 10 0 С дан паст бўлганда эса ўсишдан тўхтайди . Шунингдек, ҳарорат 30 0 С дан ортганда бутунлай ўсишдан тўхтайди. Помидорнинг ўсиш ва ривожланиши учун энг мақбул ҳарорат 20-25 0 С даражадир.
Очиқ далага экиш мудатлари.
Очиқ далаларга экиладиган ёки 45-50 кунлик эртапишар навлар кўчатлари жанубий вилоятларда Март ойининг учинчи ўн кунлигида, ўрта ва кечпишар навлар Апрелнинг биринчи ва иккинчи ўн кунлигида, кечки муддатда ҳосил олиш учун Майнинг биринчи ўн кунлигида, марказий вилоятларда эртапишар навлар Апрелнинг биринчи ўн кунлигида, ўрта ва кечпишарлари Апрелнинг иккинчи ва учинчи ўн кунлигида ҳамда Майнинг биринчи ўн кунлигида; шимолий вилоятларда эртапишар навлар Апрелнинг иккинчи ўн кунлигида, ўрта ва кечпишарлари Апрелнинг учинчи ўн кунлигида ва Майнинг биринчи ўн кунлигида экилади.
Экиш схемалари.
Республикамзнинг ҳамма вилоятларида помидор 70 х 25(30), 90 х 25(30) тизимида экилади.
Ўтмишдошлар.
Помидор учун энг яхши ўтмишдош экинлар: карам, бодринг, кўкат сабзавотлар, илдизмевалилар, беда ва полиз экинлари ҳисобланади.
Итузумгуллилар оиласига мансуб экинлар: картошка, ширин қалампир, бақлажон экилган майдонга помидор экиш тавсия этилмайди.
Очиқ майдонларда Помидор етиштириш технологияси.
Помидорлар учун текислик бор ва ёруғлик яхши тушадиган майдонлар зарур. Ўта нам ва паст ер майдонларидан фойдаланмаслик керак. Агар бошқа иложи бўлмаса, бу майдонларда помидорлар ариқ ёки эгатларда ўстирилади.
Помидор экилган жойга 4 йилгача помидорэкиш мумкин эмас, сабаби касаллик ва зараркунандалар кўпайиб кетади.
- Дуккакликлар ва донли экинлар
- Бодринг
- Пиёз
- Эртаки ва ўртаки карам
- Итузумдошлар (картошка, булғори ва бақлажон)
Ўғитлар бевоситапомидор тагига солинмайди. Яхшиси куздаги шу майдонга экилган сабзавот тагига солиниши керак.
-Фосфорликлар – 120кг д.в./га ёки 600кг/га грануланган суперфосфат.
– Калийликлар – 180-200кг д.в./га ёки 375-420 кг/га сульфат калийдир.
– Азотли ўғитлар баҳорда №90-120кг д.в./га ёки 365-350кг аммиак селитрасидан солинади.
Ярми экиш олди культивацияси олдидан, қолган ярми вегетация давридасолинади. Томчилатиб суғориш орқали етиштиришда бу нисбат ўзгариши мумкин.
Яхши тайёрланган тупроққа уруғлар 1см чуқурликда етарлича нам тупроққа экилади. 1 гага 35000 – 40000 дона уруг тавсия этилади.
Бутун вегетация даврида қаторлар оралиғига ишлов берилади, бунда бегона ўтларга қарши Зелдек Экстра 1га – 1 л, Энтерра 1га – 2 литр 2-4 ҳақиқий барглари чиққанидан кейин ишлов берилади. Бу ишловлар ўсимликнинг илдиз системасига ҳавони киришига ёрдам беради ва тупроқ структурасини яхшилайди.
Зараркунандалар билан ишлаш:
Охирги пайтларда помидор уруғи ва ўсимлиги экилганидан то ниш ургунига қадар тупроқдаги сим қурти, бузоқ боши, ўсимлик пашшаси ва асосийлар – колорадо қўнғизи, шира, тунлам, трипс ва ўргимчак кана ҳисобланади. Энг яхши самарани фосфороорганик аралашмали пиретроидлар берилади: Далатэ, Агрофос-Д, Энтометрин, Энтолучо, Дельтасис, Энтоспилан, Би58, Энтомектин. Буларга резизтентлик бўлмаслиги учун алмаштириб туриш керак.
Септориоз – барглар зарарланади. Макроспориоз – барглардаги ва мевадаги доғлар айлана шаклида, поя ва мевада доғлар ичига ботган, тўқ қўнғир рангли, усти қора духобасимон кўринишда бўлади. Альтернариоз, Мозаика, Стрик, Столбур.
Фитофтороз – помидорнинг вегетатив қисми билан бирга, меваларни ҳам зарарлайди: Баргнинг қуриши ва поянинг доғланиши, меваларни чириши кузатилади. Ўсимликни 2-3 кун ичида нобуд қилиши мумкин. Системали ва контактли фунгицидлар билан курашиш керак:
Акробат, Энтохлорок Плюс, Крезоксин, Энтоликур.
Вирсули касалликларга қарши курашишга самарали препаратлар йўқ. Шунинг учун ўсимликларнинг зарарланган жойларини тезда анқилаш, механик равишда уларни бартараф қилиш зарур.
Ривожлантириш учун биздаги мавжуд ВЛ 77, Вуксал ва Хосилин препаратларини уйғунлашган ҳолда берилса мақсадга мувофиқ.
КУННИНГ ЭНГ ЯХШИ ВИДЕОСИ
Источник статьи: http://tadbirkor-fermer.uz/ochiq-maydonlarda-pomidor-yetishtirish-texnologiyasi/
Помидор кўчати етиштириш
Помидор кўчати етиштириш учун эртаки навлар уруғини январнинг 1-3, ўртаки навларникини февралнинг 1-2, кечки навларники мартнинг биринчи ўн кунлигида 1 метр квадратга 2-3 грамм хисобида сепилади. Иссиқхона тупроғи юмшоқ, чириган гўнг ёки компост солинган бўлиши керак. Гўнгни жуда хам катта нормада солиш мумкин эмас. Уруғлар устига юмшоқ тупроққа қипиқ, яхши чириган гўнг аралаштириб, 1,5 – 2 см қалинликда сепилади. Иссиқхонадаги харорат 20-27 градус бўлса, уруғлар бир хафтада, 12 – 15 градус бўлганда эса 2-3 хафтада униб чиқади. Уруғлар экишнинг бошқа бир усулида эса яшикларда тайёрланган тупроққа ёки иссиқхона тупроғига уруғларни бир-биридан 1-2 см оралиқда қилиб 1 см чуқурликка экиб чиқилади. Қаторлар орасидаги масофа 3 см бўлгани маъқул. Ундан сўнг экилган уруғларни уй хароратига яқин иссиқликдаги сув билан суғорилади. Кейин яшикни ёки иссиқхонани плёнка билан ёпиб, уруғлар униб чиққунча унда 20-25 градусда харорат сақлаб турилади.
Уруғлар экиладиган тупроқ аралашмаси хавони яхши ўтказадиган, енгил, ўғитга бой ва касалликлар хамда зараркунандалардан холи бўлиши керак. Бундай тупроқ аралашмасини тайёрлашнинг икки хил усулини келтириб ўтамиз (бундай аралашмалар сотувда хам мавжуд):
- 1 қисм компостли тупроқ, 2 қисм чиринди, 1 қисм қум. Бундай аралашманинг 1 пақирига 2 стакан кул қўшилади.
- 1 қисм чиринди, 1 қисм торфли аралашма тайёрланиб, унинг 1 пақирига 60 грамм суперфосфат ва 20 грамм калий сульфат ёки 2 стакан қўшилади.
Кўчатларнинг сифатли бўлишига уруғ ундирилаётган жойдаги харорат ва ёритилиш хал қилувчи таъсир кўрсатади. Лекин улар бир-бирига нисбатан маълум бир муносабатда бўлиши лозим: яъни, ёритилиш қанча кўп бўлса, харорат хам шунча юқори бўлиши керак. Температура режими тўғри танланса, кўчатларнинг илдизи бақувват ва ривожланган бўлади. Кундуз кунлари харорат 13-18 градус ва кечқурунлари эса 8-12 бўлгани маъкул. Суғориш хам меъёрида бўлгани маъкул хамда суғориладиган сувнинг харорати уй хароратига яқин бўлиши талаб қилинади. Агар кўчатлар совуқ сув билан суғорилсалар, уларда «қора оёқча» касаллиги пайдо бўлиши мумкин. Уруғлар ёппасига униб чиққандан кейин иссиқхона шамоллатилиб, майсалар эса вақти-вақти билан суғорилиб турилади. Акс холда улар ингичка ва нимжон бўлиб қоладилар. Кўчатлар 2-3 та чинбарг чиқарганда кўчирилиб, бошқа жойга ўтказилади (пикировка қилинади). Бунда асосий илдизнинг 1/3 қисмини чилпиб ташлаган маъкул, чунки бу амал илдиз тизимининг тармоқланишига ва кучли бўлишига ёрдам беради. Эртаги навлар кўчатини юмшоқ тупроқ тўлдирилган қоғоз тувакларга, ўртаки ва кечки навлар кўчатини иссиқхоналардаги махсус тайёрланган жойга 6 Х 6 см ёки 8 Х 8 см схемада ўтказиш мумкин. Кўчириб ўтказилгач, кўчатлар дарҳол қондириб суғорилади. Улар илдиз отгандан сўнг, ғовлаб кетмаслиги учун камроқ суғорилади. Агар иссиқхона тупроғида ўғит кам бўлса, кўчатлар икки марта озиқлантирилади. Биринчи марта кўчатлар 3-4 та чинбарг чиқарганда 10 литр сувга 1 ош қошиқ миқдорида томорқаларга солинадиган ўғитлар аралашмаси эритилиб ишлатилади. Бу эритма кўчатларга қондириб сепилади. 10-12 кундан сўнг 10 литр сувга 2 ош қошиқ аралашма солиниб, кўчатлар иккинчи марта озиқлантирилади. Тупроқ қуриб қолиши билан у суғорилади ва ундан сўнг тупроқ қотиб қолмаслиги учун у албатта юмшатилади. Эртаки навларнинг етилганлигини кўчатлар 7-8 та чинбарг чиқарганда, бўғим оралиқлари калта, барглари тўқ яшил, пояси тик, пишиқ ва битта тупгул хосил қилганлигидан билса бўлади. Бу пайтга келиб, ўртаки ва кечки навлар кўчати 5-7 та чинбарг чиқарган бўлади.
Помидор кўчатларини доимий жойга ёки очиқ ер майдонига экишдан аввал улар чиниқтирилади. Иссиқхоналарда етиштирилган кўчатларни қуйидагича усулда чиниқтирилади:
- Биринчи тўрт кун иссиқхонани кундуз кунлари суткасига 2-3 соатдан очиб қўйилади;
- Кейинги тўрт кунда иссиқхонани кундуз кунлари суткасига 10-12 соатдан очиб қўйилади;
- Охирги тўрт кунда иссиқхонани кундази хам, кучкурун хам очиқ қолдирилади (агар қўққисдан совуқ тушиб қолмаса).
Помидор кўчати экиш учун энг яхши вақт – булутли кун, очиқ ва қуёшли об-хавода эса кечқурун эккан маъкул. Экишдан бир соат олдин кўчатлар яхшилаб суғорилади, кўчат экиш учун тайёрланган чуқурчалар хам яхшилаб намланади ва уларга 1-2 стакандан чиринди ёки компостни 10-12 грамм суперфосфат билан аралаштирилиб, солинади. Очиқ ер майдонида кўчат экишда уни кўчатхонада ёки иссиқхонада экилганига нисбатан 3-4 см чуқурроқ экилади. Сўнгра экилган кўчатларни суғориб, уларнинг усти чиринди, торф ёки қуруқ тупроқ билан ёпиб қўйилади.
Битта помидор кўчатидан олинадиган хосилни купайтириш учун кўчатларни қуйидаги расмда кўрсатилганидек кийшайтириб экиш керак бўлади:
Бунинг учун помидор кўчатининг банди узунчоқроқ бўлиши керак. Олдиндан тайёрланган чуқурчаларга нафақат илдиз, балки кўчат бандининг 2/3 қисми хам солинади (албатта аввал бу жойлардаги баргларни олиб ташлаш керак бўлади) ва бу қисм 10 см тупроқ билан кўмилади. Бундай экиш усулида помидор кўчатларининг учини шимолга каратиб қўйилади. Чунки ўсимлик куёшга томон ўсиб, кейинчалик вертикал бўлиб колади. Бундай усулда кўчат экишнинг мохияти шундаки, бунда кўмиб куйилган кўчат бандида хам қўшимча илдизлар пайдо бўлади ва улар катталиги бўйича хам, самарадорлиги бўйича хам асосий илдизлардан бир неча марта афзал бўлади. Натижада яхши ривожланган илдиз тизими помидор ўсимлигини тўлақонли равишда намлик ва озуқа моддалар билан таъминлаб беради.
Эртаки помидорларни алохида кўчатлар тайёрламасдан хам етиштириш мумкин. Бунинг учун қуруқ уруғлар нам тупроқка 5-10 см оралиқда ва қаторлар орасидаги масофани 40-50 см қилиб экилади. Уруғлардан кўчатлар униб чиққанидан сўнг уларнинг орасидан энг бақувватлари 20-30 см оралиқда қолдирилади.
Помидор кўчатларини экишнинг қуйидаги усули хам жуда диккатга сазовор бўлиб, унда кўплаб 5-литрли полиэтилен бутилкалардан фойдаланилади. Бу бутилкаларнинг юқори қисми ва пастки қисми кесиб ташланади ва цилиндр (қисқа трубача) хосил қилинади. Хар бир помидор кўчатини тайёрланилган чуқурчага эккандан сўнг, унинг устига полиэтилен цилиндрни кийгазиб, уни бироз ерга ботириб тиқиб қўйилади. Биринчи кунларда бундан қўлбола индивидуал иссиқхона кўчатни совуқдан, шамоллардан, зараркунандалардан сақлаш учун хизмат қилади. Агар об-хаво шароити ўзгариб, қиров тушиши ёки совуқ хаво оқими келиши кутилса, цилиндрнинг усти ёпиб қўйилади. Кўчат ўсиши билан цилиндр ичига озиқ моддалар билан тўйинтирилган тупроқ солина борилади. Бу эса кўчатни қўшимча озик моддалар билан таъминлайди ва унинг илдиз тизими яхши ривожланишига имкон беради. Кейинчалик цилиндр тупроқ билан батамом тўлдирилади ва натижада помидор кўчати бақувват хамда соғлом бўлиб ўсади. Хосил йиғиб бўлинганидан сунг, цилиндрлар йиғиб олинади ва ювилиб, кейинги мавсумда хам ишлатилаверади.
Доимий жойга экилган кўчатларни уларнинг холатига боғлиқ равишда озиқлантирилади. Агар ўсимлик ривожланишдан орқада қолса ва ранги тиниқ бўлмаса, уни сув билан 8-10 марта суюлтирилган шарбат ёки товук гўнги билан озиқлантириш мумкин. Бундай аралашманинг 1 пақирига 10 грамм мочевина ва калий сульфат қўшилади. Бир стакан бундай эритма 4 та кўчатни озиқлантиришга етишини назарга олиш керак бўлади. Помидор кўчатини индувидуал усулда етиштириш учун мўлжалланган технологиялар хам мавжуд. Уларнинг бирига илова тарикасида қуйидаги тасвирни келтирамиз:
Бу ердаги биринчи расмда (юқори чап томондан ўнгга ва пастга қараб) кўчат етиштириш учун мўлжалланган махсулотнинг сотувдаги кўриниши, иккинчисида кўчат ўстириладиган полиэтилан тувакча, учинчи расмда кўчатларни бегона ўтлардан химоя қилиш хамда кўчат ўсишини стимуляция қилиш учун қизил пленка ёпилган холат тасвири ва тўртинчи расмда доривор-стимулятор расми кўрсатилган.
Манба: Помидор етиштириш ва қайта ишлаш. Тузувчи Р.Х Аюпов.
Источник статьи: http://agro-olam.uz/pomidor-kochati-yetishtirish/
Помидор кўчатларини ўтқазиш ва парваришлаш
Помидор ҳозирги кунга келиб ўзининг қимматли ва диэтик хусусиятлари сабабли бутун жаҳонда энг кенг етиштириладиган сабзавот экинларидан бири ҳисобланади. Ҳозирги кунга келиб помидорнинг 1000 дан ортиқ турли-туман навлари яратилган бўлиб, улар очиқ ва ҳимояланган майдонларда етиштирилмоқда.
Юртимизда кўп тарқалган помидорнинг эртапишар: Дўстлик, Сахий, Шафақ, Севара, ўрта-эртапишар Тошкент тонги, Баҳодир, Шарқ юлдузи, Ситора, Авиценна, кечпишар Намуна навлари кўп тарқалган.
Помидорнинг эртапишар навлари юртимизнинг жанубий вилоятларида мартнинг 3 ўн кунлигида, ўрта ва кечпишар навлар апрельнинг 1-2 ўн кунлигида экилади. Марказий вилоятларда эртапишар навлар апрелнинг 1 ўн кунлигида, ўрта ва кечпишарлари апрелнинг 2-3 ўн кунлигида экилади. Шимолий вилоятларда эса эртапишар навлар апрелнинг 2 ўн кунлигида, ўрта ва кечпишарлари апрелнинг 3 ўн кунлигида экилади. Экилгандан кейин кўчатларни албатта суғориш зарур. Бир сотих майдонга экиш схемасига қараб 300-500 та кўчат сарфланади.
Кўчатларни экиш ва суғориш ишлари
Экиш учун 40-45 кунлик помидор кўчатлари танланади. Уларнинг пояси ва илдизлари дуркун ривожланган, барглари тўқ яшил тусда, соғлом бўлиши лозим. Касалликларга қарши курашиш учун уруғни экишдан олдин 48 соат давомида 50-52℃ ва 24 соат 80℃ қиздирилади.
Ўсимликларга биринчи ишлов бериш кўчатлар тутиб олгач, яъни экилганидан 10-12 кундан кейин бошланади. Бунда эгат ичи, пушта ва қатордаги кўчатлар орасидаги тупроқ юмшатилади . Биринчи парваришлашдан 12-15 кун ўтгач, иккинчи сув берилади. Тупроқ етилгандан сўнг яна бир бор чопиқ қилинади. Бунда ер бегона ўтлардан тозаланади, юмшатилади, тупроқ кўчатнинг атрофига босилади. Помидор мўл ҳосил бериши учун унинг илдизи жойлашган қатлам ҳаво билан таъминланган бўлиши керак. Бунинг учун сув эгат оралатиб қўйилгани маъқул.
Помидор сувга талабчан ўсимлик бўлиб, сизот суви чуқур жойлашган ерларда ўсув даври мобайнида 18-20 марта суғорилади. Сизот суви юза жойлашган ерларда 12-15 марта суғорилади. Куз бошлангандан кейин экин камроқ суғорилади. Помидор қийғос пишганда ёрилиб кетмаслиги учун ҳосил териб олингач, навбатдаги сув берилади.
Помидорда асосий зараркунандаларидан шира, оққанот, трипс, занг канага қарши Перфекто 17,5 сус.к. қўлланилади. Ғўза тунламга қарши Аваунт 15% эм.к. (40 мл), Тайшин с.д.г. (10–12 г) препаратлари қўлланилади.
Помидор мевалари поясида тўлиқ пишиб қаттиқ бўлганда етилган ҳисобланади. Оч ёки тўқ қизил рангга кирган меваларни авайлаб, пояга шикаст етказмасдан синдириб олиш мумкин. Терилган помидорларни салқин жойга қўйиш лозим. Пишган помидор вақтида териб олинмаса поясидан оқиб тушади.
Источник статьи: http://agronet.uz/pomidor-yetishtirish-sirlari/
